początek wojny

Osmański atak na Rosyjskie statki na Morzu Czarnym 27 października 1914 i bombardowanie Odessy 29 października zmieniły Zakaukazie w linię frontu. Gruziński port Poti został ostrzelany 7 listopada. Carska Armia Kaukaska w 1914 roku liczyła 100 000 piechoty i 15 000 kawalerii; szybko została powiększona o 150 000 rezerwistów. Rosyjska armia Kaukaska broniła frontu Kaukaskiego o długości około 720 kilometrów, który znacznie się wydłużył, gdy Armia pchnęła się na Wschodnią Anatolię po klęsce wojsk osmańskich w Sarikamish w grudniu 1914 roku. Rosyjska armia Kaukaska stanęła w obliczu osmańskiej trzeciej armii liczącej do 135 000 (głównie skupionej w 9., 10. i 11. korpusie), oprócz kurdyjskiej nieregularnej kawalerii i piętnastu batalionów Straży Granicznej. Do rewolucji lutowej 1917 r. Armia Kaukaska wypełniła swoją misję i utrzymała armię osmańską z Zakaukazia. Ismail Enver pasza (1881-1922), minister wojny i czołowa postać młodego triumwiratu Turków, który rządził Imperium Osmańskim w czasie wojny, planował zajęcie Tyflisu (Tbilisi), starożytnej stolicy Gruzji, która była centralnym ośrodkiem handlowym, administracyjnym i transportowym w regionie. Jednak pod koniec 1916 r. rosyjska armia Kaukaska przekroczyła ponad 250 kilometrów w zachodniej części płaskowyżu ormiańskiego i wzdłuż wybrzeża Morza Czarnego, odnosząc zwycięstwa w Erzurum, Trebizond, Bajburcie i Bitlisie. Generał Nikołaj Judenicz (1862-1933), rosyjski dowódca frontu Kaukaskiego, był gotowy do przebicia się do Kharput i Sivas wiosną 1917 roku po stopieniu się zimowych śniegów. Zagroziłoby to Konstantynopolowi. Postępy Armii kaukaskiej zostały szybko zakończone masowymi dezercjami po wydarzeniach rewolucyjnych w Rosji w 1917 roku.

gruzińscy przywódcy i około 140 000 Gruzinów w mundurach, byli lojalni wobec działań wojennych i utworzyli dwa małe oddziały Ochotnicze do walki na froncie kaukaskim. Gruzini mieli długą historię konfliktu z Imperium Osmańskim i obawiali się jego ekspansji na Zakaukazie. Ostatnia wojna toczona przez Turków na terytorium Gruzji miała miejsce w latach 1877-1878, która zakończyła się Traktatem berlińskim w 1878 roku i utratą ziem osmańskich na rzecz Imperium Rosyjskiego. W gruzińskim umyśle Turcy osmańscy byli cywilizacyjnym „innym” – brutalnym,” azjatyckim ” i despotycznym. Gruzińskie partie polityczne, po upadku monarchii rosyjskiej w lutym 1917 r., pozostały zaangażowane w nowe państwo rosyjskie, ale wiadomość o obaleniu rosyjskiego rządu tymczasowego w październiku 1917 r. doprowadziła do żądań na Zakaukaziu o władzę regionalną. Bolszewickie zwycięstwo w Piotrogrodzie skłoniło partie Zakaukaskie, zdominowane przez głównie gruziński Zakaukaski Komitet Regionalny Rosyjskiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej (RSDLP), do utworzenia Zakaukaskiego Komisariatu, choć na tym etapie nie było chęci oddzielenia się od Rosji. Sejm Zakaukaski został utworzony w lutym 1918 roku po rozwiązaniu przez bolszewików Zgromadzenia Konstytucyjnego w styczniu 1918 roku. Dymisja rosyjskiego zgromadzenia konstytucyjnego zapoczątkowała wojnę domową w całym byłym Imperium Rosyjskim, a 22 kwietnia 1918 r.utworzono niezależną Zakaukaską Demokratyczną Federacyjną Republikę (TDFR). TDFR utworzyła nowy rząd, na czele którego stanął delikatnie wyważony koalicyjny gabinet Gruzinów, Ormian i muzułmańskich Azerów, z których każdy reprezentował jedną Partię Narodową. Gruzini przewodzili Zakaukaskiemu Komitetowi obwodowemu RSDLP (w listopadzie 1918 r. zmienił nazwę na gruzińską Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą-lub GSDLP); Ormianie byli reprezentowani przez Dasznaktsutiun (Ormiańska Federacja rewolucyjna), a Azerowie przez Müsavat (równość). W rzeczywistości tożsamości na Kaukazie Południowym były znacznie bardziej różnorodne, opierały się na religii, regionie, języku, dialekcie i klasie. Między Zakaukaskimi grupami narodowymi nie można było wytyczyć wyraźnych granic terytorialnych, a kategorie takie jak” naród ” były bytami niejasnymi i niewyraźnymi.

Gruzja dryfuje

upadek frontu Kaukaskiego i odejście bolszewickich żołnierzy z Tyflisu zimą 1917-1918 pozostawiły Zakaukazie otwarte na terytorialne ambicje młodych Turków, których celem było wyeliminowanie ormiańskiego oporu, Kontrola strategicznego systemu kolejowego łączącego Baku, Tyflis i Batumi oraz zdobycie Azerbejdżańskiej stolicy Baku, z jej bogatymi zasobami naftowymi. Traktat Brzesko–Litowski z marca 1918 r.między Turkami a mocarstwami centralnymi (zdominowanymi przez Niemcy) z jednej strony, a Rosją Sowiecką z drugiej strony, był krokiem w tym kierunku. Zgodnie z warunkami Traktatu, Osmańskie wilajety Kars, Ardahan, Artvin, Oltu, Chargyzman i Batumi – wszystkie części państwa rosyjskiego od 1878 roku-miały zostać zwrócone Turkom. Był to cios śmiertelny dla nowych zakaukaskich władz i był traumatyczny dla Gruzinów, którzy uważali Batumi i części Ardahanu i Artwina za historycznie Terytoria Gruzińskie. Traktat pozostawił Zakaukazie militarnie bezbronnym. Negocjacje między Zakaukaskim rządem a władzami osmańskimi w Trabzonie i Batumi od marca do maja 1918 roku, w okresie przewrotu społecznego i gospodarczego na Zakaukaziu, ujawniły sprzeczne interesy zakaukaskich elit narodowych. 26 maja 1918 roku, przy poparciu rządu niemieckiego, który widział Gruzję jako kluczowy element własnej ambitnej polityki na Bliskim Wschodzie, gruziński Kongres Narodowy ogłosił niepodległość.

Niemiecki Drang nach Osten (Jazda na wschód) został zaprojektowany, aby zakwestionować brytyjską dominację na Bliskim Wschodzie i pozyskać surowce, takie jak ropa naftowa. Gruzja była postrzegana jako potencjalny „most” do orientu. Przed wojną Gruzja produkowała około jednej trzeciej światowej produkcji manganu, a Niemcy importowały około 41 procent całkowitej produkcji gruzińskiej (kopalnie znajdowały się w Chiatura, Zachodnia Gruzja). Mangan był niezbędny do produkcji stali. Zurab Awaliszwili (1876-1944), jeden z najbardziej wnikliwych dyplomatów Gruzji, skomentował później w swoim pamiętniku, że „rzeki i (wody) wodospady Kaukazu zostały przekształcone w miliony koni mettlesome (h.p.) w stalowych uprzężach, gotowych do wciągnięcia rydwanu niemieckiego kapitalizmu w głąb Azji.”3 czerwca, po podpisaniu porozumień z nowo niepodległym państwem gruzińskim w czarnomorskim porcie Poti 28 maja 1918 r. (zwanych porozumieniami Poti), dwa niemieckie bataliony przybyły do Gruzji z Krymu wraz z 217 Dywizją Piechoty z Ukrainy. Do końca września Niemcy mieli ponad 19 000 żołnierzy i oficerów stacjonujących w niepodległej Gruzji, w tym artylerię, saperów i pojazdy opancerzone. Armia niemiecka szkoliła gruzińskich rekrutów, zapewniała wsparcie lotnicze i artyleryjskie, pomagała tłumić „bolszewickie” niepokoje, a co najważniejsze, powstrzymywała Osmańskie zagrożenia. Ale oczekiwana zyskowna wymiana gospodarcza między Niemcami a Gruzją nigdy się nie zmaterializowała, a Gruzini, jak się okazało po klęsce Niemiec w listopadzie 1918 roku, poparli niewłaściwego konia.

zakończenie

Niemieckie misje wojskowe i dyplomatyczne w Gruzji zakończyły się niepowodzeniem. Siły niemieckie nie były w stanie zabezpieczyć Baku ani zapobiec zajęciu przez Turków naftowego miasta Baku we wrześniu 1918 roku. Po zwycięstwie Ententy w październiku 1918 r., podpisany 30 października rozejm w Mudros sankcjonował zastąpienie wojsk osmańskich i niemieckich na Zakaukaziu przez siły brytyjskie.

Brytyjczycy nigdy nie wyjaśnili swojej strategii w Gruzji i na Zakaukaziu, chociaż ich obecność w Gruzji miała na celu zapobieganie ekspansji bolszewickiej na Bliski Wschód oraz eksploatację zasobów ropy naftowej, manganu i tranzytu w regionie. Odziedziczyli po Niemcach kraj pogrążony w chaosie i w stanie załamania gospodarczego. Wojna doprowadziła do blokad w Bosforze, a gospodarki nowo Niepodległych Państw kaukaskich, w tym Gruzji, szybko podupadły w czasie wojny i nigdy nie wyzdrowiały. Gruzińskie porty Batumi i Poti straciły znaczenie handlowe, a prace w kopalniach manganu w Cziaturze i innych gałęziach przemysłu wydobywczego praktycznie ustały. W latach 1914-1917 siła robocza fabryki na terytoriach gruzińskich zmniejszyła się niemal o połowę, gdy robotnicy wyjechali do wsi lub zaciągnęli się do wojska. Ceny wzrosły między 300 A 400 procent, a płace nie nadążały. Brytyjczycy, po wielu wewnętrznych debatach na temat ich celu w Gruzji i związani w sporach terytorialnych między trzema Zakaukaskimi państwami-Armenią, Azerbejdżanem i Gruzją, wycofali większość swoich 20 000 żołnierzy do lata 1919 roku. 21 lipca ewakuowano ostatnich brytyjskich żołnierzy, bazujących w strategicznym czarnomorskim porcie Batumi. Niezabezpieczona Demokratyczna Republika Gruzji przetrwała kolejne osiem miesięcy, zanim została opanowana przez Armię Czerwoną w lutym i marcu 1921 roku.

Stephen F. Jones, Mount Holyoke College

Redaktor Sekcji: Mikołaj Katzer