od czasu konsolidacji rządów Partii Komunistycznej nad Chinami kontynentalnymi w 1949 roku, chiński sektor lotnictwa wojskowego ma ogromny dług wobec rosyjskiego niedźwiedzia. Od razu w 1950 roku Związek Radziecki dostarczył Pekinowi zdolne myśliwce odrzutowe MiG-15 (i całe eskadry rosyjskich pilotów), które ostatecznie zmusiły Siły Powietrzne USA do ograniczenia dziennych strategicznych nalotów bombowych wzdłuż rzeki Yalu podczas wojny koreańskiej.

Chiny następnie rozpoczęły produkcję krajowych klonów radzieckich myśliwców MiG-17, MiG-19 i MiG-21—odpowiednio J-5, j-6 I J-7—na taką skalę eksportowały duże ilości za granicę.

po rozpadzie ZSRR w 1991 roku Rosja sprzedała Chinom samoloty Su-27 i Su-30 czwartej generacji, potężny dwusilnikowy myśliwiec znany ze swoich supernowoczesnych właściwości lotu. Firma Shenyang Aviation Corporation opracowała trzy oddzielne klony Flankera: J-11, oparty na lotniskowcu J-15 Flying Shark i zorientowany na uderzenie J-16.

jednak zgodnie z badaniem opublikowanym przez Royal United Service Institute, najstarszy na świecie wojskowy think tank, uczeń mógł przewyższyć mistrza.

autor badania, analityk Justin Bronk, pisze:

„…z pozycji uzależnionej od rosyjskich samolotów i broni, Chiny opracowały zaawansowany lokalny przemysł samolotów bojowych, czujników i broni, który przewyższa Rosyjski… Chiny zaczęły budować wyraźną przewagę techniczną nad Rosją w większości aspektów rozwoju samolotów bojowych. Ponadto jest mało prawdopodobne, aby rosyjski przemysł był w stanie odzyskać utracone obszary przewagi konkurencyjnej z powodu głębokich strukturalnych niekorzystnych warunków przemysłowych i budżetowych w porównaniu z sektorem Chińskim.”

aby być pewnym, Chiny nadal importują silniki turboodrzutowe z Rosji, ponieważ starają się udoskonalić krajowe alternatywy, takie jak WS-10B i ostatecznie potężny WS-15. Jednak najnowsze chińskie myśliwce coraz częściej zawierają broń i awionikę, które są bardziej zdolne niż ich rosyjskie odpowiedniki.

czynniki stojące za zmieniającymi się losami chińskiego i rosyjskiego sektora lotnictwa wojskowego obejmują:

• roczne wydatki wojskowe Pekinu przekraczają dwa lub trzy razy więcej niż Moskwa (Rosja wydała 70 miliardów dolarów na obronę w 2020 r., Chiny 190 miliardów dolarów)
• wzajemne zastosowanie dobrze rozwiniętego chińskiego cywilnego przemysłu elektronicznego do produkcji zaawansowanej awioniki, co skutkuje komputerami, czujnikami i łączami danych w stylu zachodnim.
• gotowość chińskich firm do kopiowania technologii z całego świata poprzez inżynierię odwrotną lub szpiegostwo przemysłowe (szczególnie hakowanie)
• zachodnie sankcje wobec Rosji ograniczyły dostęp Moskwy do komponentów niezbędnych do wysokowydajnych czujników

to nie znaczy, że chińskie wojsko ma wszystkie zalety. Przede wszystkim rosyjskie lotnictwo wojskowe ma znacznie większe doświadczenie bojowe, a większość jego załóg myśliwców i bombowców została przeniesiona na trasy bojowe w syryjskiej wojnie domowej. Chińskie wojsko dopiero w ostatniej dekadzie zaczęło wdrażać bardziej realistyczne wspólne szkolenie bojowe z innymi gałęziami wojska.

VKS (Rosyjskie Siły Powietrzne) nadal eksploatują również niektóre wyspecjalizowane typy samolotów bez prawdziwych chińskich odpowiedników, takie jak MiG-31 interceptor, naddźwiękowe bombowce Tu-160 i Tu-22M oraz samolot szturmowy Su-25.

Rosja również odniosła znacznie większy sukces eksportując myśliwce czwartej generacji niż Chiny. (Pekin miał więcej szczęścia sprzedając zdolne do walki odrzutowce i drony.) Ale Bronk przewiduje, że dynamika się zmieni:

” ponieważ wyższość chińskich systemów uzbrojenia i zdolności produkcyjnych płatowców nad rosyjskimi odpowiednikami staje się coraz bardziej oczywista, kraje z politycznymi dostosowaniami lub budżetami, które uniemożliwiają opieranie się na zachodnich samolotach, będą coraz częściej zwracać się do Pekinu, a nie Moskwy, jeśli chodzi o sprzęt, zwłaszcza że floty z czasów sowieckich nadal się starzeją.”

pozostała część tego artykułu dotyczy kilku obszarów, w których chińskie projekty samolotów wyprzedzają swoich rosyjskich odpowiedników.

szersze zastosowanie materiałów kompozytowych

jednym z kluczowych trików oszczędzających masę w nowoczesnym projektowaniu samolotów jest zastąpienie elementów metalowych lekkimi materiałami kompozytowymi. Redukcja wagi przekłada się na znaczną poprawę zwinności i zasięgu.

szerokie zastosowanie kompozytów może być kosztowne i wymagające technologicznie. Bronk pisze, że Chiny przejęły jednak wiodącą rolę w stosowaniu kompozytów w myśliwcach J-11b, J-11d I J-16, wszystkie wywodzące się z rosyjskich odrzutowców Flankerów. Efektem końcowym są dysze, które zawierają dodatkowe systemy w porównaniu do rosyjskiego oryginału, ale nadal osiągają lepszy stosunek ciągu do masy.

Xi 'an aircraft corporation dalej zaawansowana technologia kompozytowa poprzez drukowanie komponentów kompozytowych 3D i wdrażanie nowych technik projektowania wspomaganego komputerowo dla samolotów transportowych y-20 „Chubby Girl” – techniki z pewnością trafią do przyszłych samolotów bojowych.

radary z aktywnymi elektronicznie skanowanymi tablicami

możliwość wykrycia wroga i manewrowania na korzystnej pozycji, przy jednoczesnym zaprzeczeniu przeciwnikowi tych samych zalet, historycznie okazała się najbardziej decydującą przewagą, jaką może mieć pilot w walce powietrze-powietrze. Dlatego lepszy radar-i większa dyskrecja-mogą okazać się śmiertelniejszą zaletą niż, powiedzmy, wyższa prędkość maksymalna.

najnowsze rosyjskie myśliwce Su-35S wyposażone są w niezwykle silne radary Irbis-E z pasywno-elektronicznie skanowaną macierzą (PESA), zdolne wykryć samolot podobny do F-16 w odległości do 250 mil. Ale Irbis jest również niezwykle widoczny, gdy jest aktywny, co oznacza, że wykorzystanie jego możliwości może jeszcze bardziej narażać operatora na wykrycie w pierwszej kolejności.

obecnym złotym standardem w technologii czujników jest Radar Active Electronically Scanned Array (Aesa), który ma większy zasięg, wyższą rozdzielczość i lepszą zdolność do utrzymywania wielu torów niż jego poprzednicy. Być może co najważniejsze, radary AESA są znacznie trudniejsze do wykrycia—dzięki czemu możliwe jest wyszukiwanie celów bez konieczności ukrywania swojej obecności. To ogromna zaleta w zarządzaniu świadomością sytuacyjną.

US Air Force i Navy wprowadzają radary AESA do swoich flot myśliwskich od prawie dwóch dekad. Rosja twierdzi, że w końcu dostarczyła radary AESA dla myśliwca Su-57 stealth i MiG—35-ale kilka dostarczonych MiG-35 brakowało radaru AESA, a dojrzałość radaru na kilku Su-57 pozostaje niejasna.

tymczasem Chiny włączają aesas szeroko do J-11b / D, J-15 I J-16 dwusilnikowych myśliwców, J-10 jednosilnikowych myśliwców I J-20 stealth fighters.

warto zwrócić uwagę na zastrzeżenie, że Chiny wydały niewiele danych technicznych na temat swojego radaru AESA, i nie jest jasne, jak daleko od wprowadzenia radarów AESA jest obecnie we flocie Chin.

niemniej jednak, ewentualna powszechna integracja radarów AESA z nowoczesnymi chińskimi konstrukcjami oznacza, że będą one obsługiwać możliwości czujników w tym samym polu, co najnowocześniejsze Zachodnie myśliwce—podczas gdy wszystkie, z wyjątkiem kilku rosyjskich myśliwców (w najlepszym razie) nie będą.

lepsze pociski Dalekiego Zasięgu powietrze-powietrze

oprócz czujników, walka poza zasięgiem wzroku (BVR) zależy od pocisków, które mogą atakować wrogów na większe odległości, z większą prędkością i z większą odpornością na wabiki i zagłuszenia.

w ostatniej dekadzie Chiny rozpoczęły odpalanie dwóch wysoce zdolnych pocisków BVR. Pierwszy to PL-12, który zbliża się do amerykańskiego pocisku AIM-120C i przewyższa rosyjski pocisk R-77 BVR.

Chiny opracowały jednak również pocisk PL-15, który prawdopodobnie dorównuje lub przewyższa zasięg nawet najnowszym amerykańskim pociskom AIM-120d BVR. Silnik impulsowy PL-15 pozwala również na śmiertelny drugi impuls prędkości, gdy jest blisko celu.

Rosja tymczasem miała trudności z wystrzeliwaniem pocisku R-77-1 W odpowiedniej liczbie. Jednakże, VKS posiada niewielką liczbę pocisków R-33 i R-37m bardzo dalekiego zasięgu (ponad 200 mil) używanych głównie w myśliwcach MiG – 31, które obecnie nie mają bezpośredniego chińskiego lub amerykańskiego odpowiednika.

Rosyjskie pociski krótkiego zasięgu R-73 heat-seeking mają bardziej solidną ogólną reputację, chociaż w raporcie RUSI zauważono, że brakuje im czujnika obrazowania w podczerwieni, który lepiej odróżnia samoloty od przynęt pochodni, w przeciwieństwie do amerykańskich AIM-9X i chińskich pocisków krótkiego zasięgu PL-10.

bardziej dojrzała technologia Stealth Aircraft

Chiński Chengdu J-20 Mighty Dragon, choć prawdopodobnie mniej zwinny i wszechstronny niż amerykański F-22, jest ogólnie uważany za pierwszy wiarygodny operacyjny myśliwiec stealth piątej generacji zaprojektowany poza Stanami Zjednoczonymi.

natomiast, podczas gdy rosyjski samolot Su-57 Felon Stealth wydaje się imponująco zwinny, jest mniej dojrzały technicznie. Na przykład pierwszy model produkcyjny Su-57 rozbił się zaledwie kilka dni przed oficjalnym wejściem do rosyjskiej służby wojskowej z powodu wady systemu kontroli lotu.

raport RUSI opisuje ograniczenia technologii stealth Su-57:

godnymi uwagi źródłami odbić radarowych są nietypowe, w pełni ruchome powierzchnie sterowe i siłowniki przedłużenia krawędzi czołowej, konstrukcja czaszy kokpitu, wloty powietrza ram u podstawy stabilizatorów pionowych, czujnik IRST przed czaszą i tylko częściowo osłonięte powierzchnie turbin silnika odrzutowego…Cechy te są prawdopodobnie wynikiem porównawczego rosyjskiego braku doświadczenia w projektowaniu i budowaniu samolotów stealth, w połączeniu z ograniczeniami budżetowymi. Wraz z ograniczonymi tolerancjami produkcyjnymi i kwestiami kontroli jakości oznaczają, że efektywny Przekrój radaru Su-57 będzie co najmniej o rząd wielkości większy niż F-35 i kilka rzędów wielkości większy niż F-22.

Su-57 nadal ma pewne dobre cechy i jest trudniejszy do wykrycia niż wcześniejsze rosyjskie samoloty wojenne, ale raport podkreśla, że „nie jest bezpośrednim konkurentem amerykańskich F-22 (lub chińskich J-20) jako bardzo niskiej zauważalnej przewagi powietrznej.”

Pekin po prostu wydał znacznie więcej pieniędzy na rozwój, udoskonalenie i zakup J-20. Z biegiem lat zdjęcia pokazują, że J-20 przeszedł wiele iteracji z ulepszonymi silnikami i technologią stealth.

Shenyang Aircraft Corporation opracowała również niezależnie inny myśliwiec Stealth o nazwie FC-31 lub J-31 Gyrefalcon z pewnym podobieństwem do amerykańskich F-35. Nie jest jasne, czy chińskie wojsko wprowadzi J-31 do służby, choć podobno może być przystosowany do służby na rosnącej flocie chińskich lotniskowców.

Lepsza integracja precyzyjnych broni kierowanych

współczesna wojna powietrzno-naziemna opiera się coraz bardziej na założeniu, że otynkowanie obszaru celu dużą ilością dużych Bomb jest mniej skuteczne niż uzyskanie tylko jednej lub dwóch amunicji, aby wylądować dokładnie na celu. Jednak przejście od ograniczonego do szerokiego zastosowania precyzyjnej broni naprowadzanej stanowi ogromne wyzwanie.

Rosja opracowała różne PGM, ale zapasy są ograniczone, więc w praktyce VKS polegał przede wszystkim na niekierowanych bombach i rakietach podczas bombardowania celów w Syrii. Przyczyniła się do tego ograniczona dokładność rosyjskiej sieci satelitarnej GLONASS używanej do obliczania uwalniania bomb oraz niezdolność większości rosyjskich samolotów bojowych (z wyjątkiem dedykowanych samolotów szturmowych, takich jak Su-24, Su-25 i Su-34) do montowania kapsuł celowniczych do precyzyjnych ataków Powietrze-Ziemia.

to sprowadza większość rosyjskich pilotów do trudniejszych i mniej dokładnych metod celowania, takich jak ustawianie całego samolotu w celu pomalowania celu, poleganie na poszukiwaczach amunicji montowanej na skrzydłach lub używanie broni telewizyjnej kierowanej ręcznie przez oficera systemów uzbrojenia dwumiejscowego samolotu, takiego jak Su-30 lub Su-34.

w przeciwieństwie do tego, celowanie pod wsparcie lub organiczne elektrooptyczne systemy celowania mają prawdopodobnie zastosowanie w późniejszych chińskich odrzutowcach, w tym J-10, J-16 I J-20 stealth fighter. Ponadto Chiny opracowują i eksportują zróżnicowaną gamę precyzyjnie kierowanych pocisków i bomb, z których wiele jest dostępnych w pomniejszonej formie do zastosowania na dronach bojowych.

bardziej dojrzałe możliwości bezzałogowych dronów

cały nacisk na porównywanie wysokowydajnych myśliwców odrzutowych nie powinien prowadzić do zapominania, że systemy bezzałogowe są coraz bardziej gotowe do zastąpienia załogowych samolotów bojowych w XXI wieku. Niektóre z tych przyszłych robotycznych wojowników powietrznych mogą być tak znakomite i kosztowne jak myśliwce stealth, ale większość z nich będzie znacznie tańsza i zdolna—i znacznie łatwiej będzie ryzykować użycie w akcji ze względu na ich względną zbędność.

w ciągu ostatnich dwóch dekad Chiny opracowały szerokie spektrum dronów rozpoznawczych i bojowych (UCAV), od stosunkowo małych i tanich Ch-2 i Wing Loong UCAV szeroko eksportowanych za granicę, po jet powered Cloud Shadow, wysoko latające drony obserwacyjne Divine Eagle HALE i naddźwiękowy dron szpiegowski WZ-8.

Rosja W międzyczasie nie prowadzi ani nie eksportuje żadnych UCAV—chociaż ogłosiła, że rozpocznie fielding niezidentyfikowanego UCAV w 2021 roku. Aby być uczciwym, rosyjskie siły naziemne dysponują różnymi taktycznymi dronami rozpoznawczymi, takimi jak Orlan-10, które okazały się skuteczne na Ukrainie i w Syrii. Sukhoi opracowuje również zaawansowany su-70 Okhotnik-B stealth UCAV.

chociaż Rosyjskie programy UCAV mogą ostatecznie przynieść ważne owoce, nie zmienia to zaskakującego faktu, że Chiny, Izrael i Turcja obsługują i eksportują wiele rodzajów dronów bojowych, które obecnie nie mają odpowiednika w Rosyjskiej służbie.